Tuy nhiên, một thiết bị với chi phí thấp hơn hẳn nhưng có khả năng thay đổi chất lượng trình diễn âm thanh của cả hệ thống, đó là cầu chì trong mạch bảo vệ của thiết bị audio.

THIẾT BỊ NHỎ, TRANH LUẬN LỚN

Cách đây không lâu, dân chơi audio ở Việt Nam đã dấy lên cuộc tranh luận về công dụng của cầu chì trong thiết bị Hi-Fi. Như thường lệ, mỗi cuộc tranh luận đều tách thành hai dòng tư tưởng trái triều với những lập luận bảo vệ cho luận điểm của mình.

Có ý kiến cho rằng: ngoài tác dụng bảo vệ, cầu chì còn có khả năng ảnh hưởng đến chất lượng âm thanh của thiết bị và màn trình diễn của cả hệ thống. Những người bảo vệ ý kiến này cho rằng: chất liệu và kết cấu của mỗi loại cầu chì sẽ mang đến một số đặc điểm âm thanh khác biệt cho thiết bị mà nó bảo vệ. Những ý kiến trái triều lại phủ nhận hoàn toàn khả năng gây ảnh hưởng đến âm thanh của thiết bị này. Họ cho rằng: ngoài chức năng bảo vệ, những ảnh hưởng mang tính cải thiện âm thanh của các dòng cầu chì khác nhau chỉ là phù phiếm.

Thậm chí “tiêu cực” hơn, một  số người cho rằng: không nên sử dụng cầu chì để giảm số lượng linh kiện trong thiết bị, nâng cao chất lượng âm thanh. Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy: nếu đánh đổi cái “hay” mà chưa phải ai cũng có thể cảm nhận ấy với sự “ra đi” của bản mạch, biến áp hay sò công suất… bất kỳ lúc nào khi có sự cố điện, quả muôn phần hoang phí.

Cuộc tranh luận dường như không có hồi kết này có thể hiểu được bởi không chỉ ở Việt Nam, mà các tạp chí chuyên ngành audio nước ngoài cũng tốn khá nhiều giấy mực xung quanh thiết bị này. Nội dung tranh luận cũng không nằm ngoài các vấn đề mà các audiophile Việt Nam quan tâm, ngay cả khi các audiophile nước ngoài có rất nhiều điều kiện để kiểm chứng bằng thực nghiệm.

NIỀM VINH QUANG THẦM LẶNG

Khi tìm hiểu thiết bị audio, chúng ta thường quan tâm đến mạch, bóng đèn, sò của ampli hay bộ cơ của đầu CD do hãng nào sản xuất, tần số lấy mẫu ra sao… Trong khi đó, để tất cả cấu kiện trên hoạt động đúng với tính năng và phát huy hết phẩm chất vốn có lại phụ thuộc nhiều vào dòng điện. Muốn thiết bị hoạt động đúng tiêu chuẩn và phát huy được những tính năng mặc định, nhất thiết phải có dòng điện ổn định, sạch, đảm bảo các chỉ số theo yêu cầu kỹ thuật cấp cho máy. Sauk hi dòng điện qua các thiết bị lọc nguồn, ổn áp và hệ thống dây nguồn chất lượng cao, toàn bộ nguồn năng lượng ấy sẽ đi qua sợi dây mảnh và nhỏ như sợi tóc để “nuôi” thiết bị.

Như vậy, chất lượng của dòng điện cấp cho máy hoạt động phụ thuộc vào cầu chì, tính từ khi nó bắt đầu đi vào thiết bị bảo vệ này. Trong khi đó, chất lượng cầu chì lại phụ thuộc vào chất liệu của dây dẫn (lõi) bên trong và kết cấu của thiết bị. Những cầu chì thông thường có cấu tạo đơn giản với lõi chì đặt trong ống bảo vệ. Bộ phận quan trọng này thường làm bằng chì. Nhưng trong các thiết bị audio, phần dây dẫn này bằng đồng, bạc hoặc hợp kim. Vỏ cầu chì thường làm bằng thủy tinh hoặc gốm. Các đầu tiếp xúc mạ vàng, bạc hoặc rodi… để chống mài mòn, oxy hóa và tăng cường khả năng tiếp xúc, đảm bảo độ ổn định trong quá trình chuyền tải điện năng. Tùy vào vị trí trong thiết bị và loại thiết bị mà cầu chì có trị số từ vài trăm miliampe đến vài chục ampe.

Cầu chì cao cấp cho audio thường được tích hợp thêm một số tính năng như có vỏ bọc tản nhiệt hoặc phủ chất chống nhiễu. Sau thời gian ngắn cắm điện, cầu chì sẽ nóng lên khi có dòng điện chạy qua. Nếu không có thiết bị tỏa nhiệt sẽ dẫn đến hiện tượng thay đổi trị số của linh kiện này và một phần không nhỏ điện năng bị thất thoát khi chuyển hóa sang nhiệt năng.

Việc tính toán chất liệu và giá trị của cầu chì rất nhạy cảm, đòi hỏi nhà sản xuất phải đưa ra giá trị mà ở đó cầu chì đảm bảo tối đa tính năng chuyền tải, cấp dòng cho thiết bị, nhưng vẫn sẵn sàng ngắt (đứt) khi dòng quá tải. Bởi nếu lựa chọn cầu chì có trị số thấp hơn giá trị cho phép của dòng điện, chắc chắn tính năng bảo vệ sẽ được nâng cao, nhưng việc chuyền tải dòng điện đúng trị số sẽ không được đảm bảo. Ngược lại, nếu lựa chọn cầu chì có trị số cao hơn giá trị dòng điện cho phép, dòng cấp điện sẽ được đảm bảo, nhưng rất nguy hiểm cho thiết bị. Bởi khi đó, khả năng chịu tải của cầu chì sẽ lớn hơn giá trị chịu tải của thiết bị, dễ dẫn đến cháy chập các bộ phận phía sau cầu chì.

THẨM ĐỊNH THỰC TẾ

Để kiểm chứng những khác biệt trong trình diễn âm thanh của hệ thống, chúng tôi sử dụng một số loại cầu chì khác nhau của Isoclean trên hệ thống gồm loa Davis Hymalaya, đầu CD Cambrige Audio và ampli đèn tích hợp chạy bóng EL 34 của Audiomat.

Việc tính toán chất liệu và giá trị của cầu chì phải đảm bảo tối đa tính năng chuyền tải, cấp dòng cho thiết bị, nhưng cũng sẵn sàng ngắt (đứt) khi dòng quá tải.

Trước khi thay cầu chì, chúng tôi nghe hệ thống trình diễn trong thời gian tương đối để có thể cảm nhận được âm chất đặc trưng. Sau đó, chúng tôi thay cầu chì vào đầu CD Cambrige Audio. Nghe qua vài track, chúng ta có thể cảm nhận sự khác biệt dù chưa nhiều: âm hình trải rộng hơn theo chiều thẳng đứng. Trước đó có thể cảm nhận được giọng hát của ca sĩ ngang với tầm tai người nghe. Còn sau khi thay cầu chì, giọng hát được tái tạo ở không gian cao hơn với âm hình dàn trải. Không dừng ở đó, với một số bản ghi có âm thanh tương đối gắt, hiện tượng này được cải thiện tương đối, với dải trung cao và cao êm, mượt hơn, khiến tổng thể bản nhạc dễ nghe hơn.

Tiếp tục thay cầu chì ở hệ thống lọc nguồn và ampli, sự khác biệt càng rõ ràng, đặc biệt phần trầm và trung trầm có nhiều cải thiện đáng kể. Âm trầm có phần chắc gọn và sâu lắng hơn, giảm hiện tượng kéo đuôi do cộng hưởng của phòng nghe. Độ chi tiết được cải thiện ở mức độ nhất định, khiến người nghe dễ dàng cảm nhận được những chi tiết âm thanh, dù nhỏ nhất trong một bản ghi.

Có thể thấy, trên hệ thống thẩm định của chúng tôi, sự thay đổi về cầu chì có thể khiến âm thanh của hệ thống thay đổi. Tất nhiên, sự thay đổi này chưa hẳn đã hay hơn hoặc dở hơn so với những cầu chì theo máy, bởi nó phụ thuộc vào gu thưởng thức của người nghe.

Theo Nghe Nhìn