ART Basik - phù thuỷ điều âm phòng nghe

Điều âm tinh gọn

Sự ra đời của ART và ART Basic là do tình cờ! Ted Denney, Trưởng nhóm thiết kế của Synergistic Research (SR) trong một dịp đi thăm một ngôi chùa ở Tây Tạng đã có cơ hội quan sát cách người Tây Tạng đọc kinh và sau khi nghe âm thanh kỳ diệu của buổi cầu nguyện, ông hết sức ấn tượng. Không hề có những trang âm rắc rối tốn tiền! Thứ duy nhất mà Ted thấy trong chùa chỉ là những chiếc bát (chuông) bằng đồng mà đôi khi các sư tụng kinh gõ vào! Thì ra, chính những chiếc bát này đã điều hòa âm thanh khi chúng được kích hoạt…

Về lại Hoa Kỳ, Ted bắt đầu nghiên cứu thêm bộ cộng hưởng Helmholtz là các đĩa thánh, chén thánh đã được sử dụng từ hơn một thế kỷ trong các nhà thờ ở châu Âu và Mỹ…. và sau 2 năm công phu thử nghiệm, tìm vật liệu và kích thước lý tưởng, hãng SR đã cho ra đời sản phẩm ART năm 2009 rồi tiếp đến ART Basik năm 2010.

Theo hãng SR, bộ ART Basik (giá tham khảo ~10,5 triệu đồng) là một thiết bị xử lý phòng nghe tinh tế, gọn gàng, giá tốt nhưng đem lại kết quả phi thường vì nó là "đàn em" của bộ điều âm nổi tiếng ART (Analogue Room Treatment giá 3.150 USD (~66,2 triệu đồng). Những kỹ sư, người chơi âm thanh sành sỏi không khỏi hoài nghi hiệu quả cuả các bộ điều âm đơn giản và kỳ lạ này, nhưng sau 1 - 2 lần trải nghiệm thì thính giả đều bị thuyết phục vì kết quả thấy rõ, cũng giống như đối với chân hài âm Mig vậy.

Nhìn không thấy nhưng nghe là thấy

Cột triển khai các hài điều âm phía sau bộ dàn (sau sân khấu) .Trường hợp này sử dụng cho cặp loa thấp (màu đen). Với cặp loa cao (màu trắng) cần kê bằng cột cao hơn đỉnh loa.

Chuông điều âm phụ trách bè bass, dịch chuyển vị trí của nó trên đế cột để tinh chỉnh và dịch chuyển cả cột để chỉnh lớn.

Chuông điều âm vệ tinh đính trên cột đỡ, có thể điều chỉnh cao thấp.

Nhìn nghiêng vào chuông điều âm vệ tinh cạnh (trái và phải).

Chuông điều âm vệ tinh phía trước sân khấu (triển khai sau lưng người ngồi nghe chính giữa bộ dàn, ở độ cao bằng chuông điều âm vệ tinh phía sau bộ dàn trong ảnh 1).

Góc phòng nơi có thể nhìn thấy 2 cột điều âm. Trong hình có các loa trắng (Magneplanar 1.7) và loa đen (Magnepan MG12).

Trong một căn phòng mà tường vách bốn bên không giống nhau, Bạn nên dùng thanh gỗ 5cmx4cm có đế, cao khoảng 1.8 m (~450.000 đồng) làm giá treo các chuông điều âm nhằm thử nghiệm và tìm ra vị trí tối ưu.

Trước hết, chúng tôi kê cột gỗ thứ nhất vào chính giữa 2 loa, cách vách tường sau 30cm - 40cm. Sau đó, chúng tôi kê chuông chỉnh âm bass trên đế có đinh nhọn riêng của nó rồi đặt chuông chỉnh âm - Bass Station - xuống sàn, quay vào vách theo hướng dẫn của SR. Lưu ý quan trọng, độ cao của chuông vệ tinh nên cao hơn đầu của 2 loa khoảng 20cm.

Với 2 cột gỗ ở 2 bên trái và phải phòng, vị trí của chuông vệ tinh phải nằm chính xác với “điểm phản chiếu”. Đây là nơi sóng âm của loa đến và phản xạ âm nhiều nhất. Điểm phản xạ nằm ở vị trí mà ở đó, một tấm gương soi cho phép người ngồi tại "điểm ngọt" để nghe nhạc nhìn thấy loa treble và loa midle ánh xạ qua (ở hai bên trái và phải)! 2 chuông vệ tinh sẽ được treo ở 2 điểm phản chiếu tương ứng. Trên bức tường phía sau, chuông vệ tinh treo ở đối diện và cùng độ cao với chuông vệ tinh vách chính sau loa.

Theo đúng cách kê như trên, âm thanh phòng nghe như được bao vây, giăng lưới xử lý âm học bởi 5 chuông điều âm ART Basik. Nhờ đó, âm thanh dày dặn, đầy đặn, không bị “suy hao”, khiến cho âm nhạc tự nhiên, cân đối hoàn toàn mặc dù căn phòng chưa trang âm hay chỉ trang âm sơ sài.

Trải nghiệm

Chỉ đến khi âm thanh kích hoạt vào các chuông vệ tinh, người nghe mới thực sự thấy chúng được tác dụng, đúng như điều Ted Denney mô tả: Âm thanh lập tức thay đổi, một trật tự âm học mới được hình thành, cứ như có ai đã phù phép vậy.

Thoạt đầu, do vướng víu, chúng tôi đẩy lùi cột bên trái ra phía sau đến nửa mét. Lập tức cảm giác rất rõ rằng phòng nghe đã… “méo” với một khoảng khoét lõm rất rõ ràng dồn về phía trái của phòng nghe - một phòng nghe… “nhìn không thấy nhưng nghe là thấy”.

Điều chỉnh lại vị trí của cột trái, chúng tôi thấy, những chuông vệ tinh bao quanh phòng nghe “ảo” (nhốt người ngồi nghe vào trong, ngay trước vệ tinh phía sau người nghe và phía trước bộ dàn) tạo nên bức tường âm thanh “ảo” ngăn không cho những gì tinh tuý của âm thanh thoát đi một các uổng phí. Chúng tôi sử dụng chữ “ảo” vì sóng âm vẫn thoát ra ngoài một cách tự nhiên, khó nói là chúng đã bị yếu đi một vài miliwatts vật lý nào đó.

Điều đó càng được kiểm chứng khi chúng tôi để ý tới vệ tinh phía trước bộ dàn. Nếu che vệ tinh này bằng hai lớp rèm, vệ tinh này hầu như bị vô hiệu hoàn toàn. Có một hình dung rất rõ là âm thanh đi từ phía trước và ánh xạ qua hai bên trái, phải thẳng về phía người nghe rồi mất hút về phía sau họ!

Nếu che vệ tinh phía trước bằng một lớp rèm, vệ tinh không bị vô hiệu hoá hoàn toàn nhưng cũng không phát huy năng lực cần có. Khi không che vệ tinh, âm thanh từ phía sau người nghe (đằng xa phía trước bộ dàn) không bị suy hao – âm thanh nghe rất căng đầy mà lại không bị hiện tượng dội âm. Đấy mới thực sự là thứ mà người nghe cần.

Để kiểm tra tác động của chuông điều âm bass, chúng tôi dịch chuyển cự ly nhỏ giá đỡ cột treo chuông của vách đối diện và dịch chuyển chuông điều âm bass theo chuông vệ tinh. Bằng cách này, chúng ta có thể điều chỉnh âm bass tới mức mong muốn! Trong một số tiết mục nghe với loa mành Magnepan MG12 (cd35.2 và a35.2 của Music Hall), chúng tôi đã điều chỉnh cho âm bass đặc, dẻo, nghe rất thích.